Қарапайым һәм түсінікті сандар
Жаңаөзен – 150-160 мың халқы бар қала (соңғы 10 жылда+30%). Автолкөлігі бар адам, әрине таксиші болмаса, онда айына 1000 шақырым жүруі екіталай. Десе де бір адам айына 1000 км жүрді делік. 100 км-ге шамамен 10 литр бензин кетеді, ал газ одан көп жұмсалады – шамамен 12 литр. Сонда автокөлік иесі литріне 120 теңге бағамен бір айда 14-15 мың теңге жұмсайды. Бұл – елдегі орташа айлық жалақының 5%-ы. 14-15 мың теңге бір автокөлік иесіне емес, отбасына.
2. Жалақы екі есе жоғары
Маңғыстау облысында 2021 жылдың III тоқсанында жалақы 346 542 теңгені құрады, сол кезеңде ҚР-дағы орташа жалақы 243 667 теңгені құрады. Яғни, облыста еңбекақы 42% көп, ал "митингшілер" бағаны екі есе төмендетуді талап етеді.
Отынға жұмсалатын 14 мың теңге – бұл бір жұмыскердің орташа айлық жалақысының 4%-ы.
Жаңаөзенде қанша алады? 2018 жылы Жаңаөзенде орташа жалақы 410 мың теңгені құрады, бұл туралы Ералы Тоғжанов айтты (ол кезде Маңғыстау облысының әкімі, қазір вице-премьер).
2021 жылдың III тоқсанында қаладағы орташа айлық жалақы 505 мың теңгені құрады. Яғни, Жаңаөзенде ел бойынша орташа көрсеткіштен екі есе көп алады және екі есе төмен баға болғанын қалайды!
3. Жаңаөзен – офшорлық аймақ
Ranking.kz сайтының сандарына сүйенсек, Жаңаөзен экономикасына 10 жыл ішінде жарты триллион теңге салынды! Қалада 2019 жылдан бастап 2025 жылға дейін халықтың көп қоныстануы, жұмыспен қамтылуы және т.б. проблемаларды шешу үшін мемлекет тағы да 371,7 млрд теңгеге жобаларды іске асыруды жоспарлап отыр. Орта есеппен бір жыл ішінде Маңғыстау облысының негізгі капиталына салынған инвестициялардың шамамен 10%-ы осы қалаға тиесілі болды.
Жаңаөзен үшін көптеген жеңілдіктер қабылданған. Мысалы, онда тіркелген және өндірісі бар кәсіпорындардан "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ тобы өнімдерді бірінші кезекте сатып алады. Шағын және орта бизнес үшін жеңілдіктер де бар, олар көптеген аймақтарға ертегі сияқты көрінеді.
Жаңаөзенді бюджеттік құйылымдардан басқа кейбір мағынада оффшорлық аймақ деп атауға болады.
4. Шөлдегі қала
Қалада бәрі қымбат, өйткені шөл айналасында ештеңе өспейді. Иә! Онда ештеңе өспейді! Қала болмауы керек! Маңғыстау облысының кен орындары сарқылуда, бұл адамдардың барлығы жұмысты "ойлап табуда" және ұзақ мерзімді перспектива тұрғысынан алғанда 10-15 жылда - қаланың дамуы үшін перспективалар аз, бірақ мұндай оффшор өзіне адамдарды тартады.
5. Сұйытылған газ – биржалық тауар
2019 жылдан бастап сұйытылған газ биржалық алаңдарда саудаланады.
2022 жылдан бастап биржалық сауда-саттыққа сұйытылған газ саудасының ішкі нарығының 100% - ы ауыстырылатын болады. Яғни, бұл ашық баға механизмі бар толық биржалық тауар.
Порталға кіреміз және бағаларға қараймыз: соңғы сауда-саттық 2021 жылы Жаңаөзеннің өнеркәсіптік аймағында орналасқан "ҚазГӨЗ" ЖШС-мен EXW (зауыттан өзі алып кету) шарттарында тоннасына 143 737 теңге белгісінде аяқталды. Бұл көтерме сауда партиясының нарықтық бағасы. Пропан-бутан қоспасының 1 тоннасында шамамен 1700 литр, яғни отынның литріне ауыстыруда бұл литріне шамамен 85 теңге (сауданың соңғы күнінде 83 мың тонна сатылды).
Яғни, адамдар шығып, сұйытылған газды 60 теңгеден сатуды талап етеді, бұл оның көтерме бағасынан төмен!
6. Қазақстанда аймақтағы және әлемдегі ең төмен бағалар
Бүгінгі таңда ҚР-да сұйытылған газдың бағасы өңірде де, әлемде де ең төмен. Global Petrol Prices деректері бойынша 27 желтоқсанға мұнай өндіретін Әзірбайжанда литр 166 теңге, Ресейде - 182, Қырғызстанда - 203, Беларусьте - 212, Грузияда - 275, Украинада - 303 теңге тұрады. Бұл бізден бірнеше есе көп.
Сұйытылған газдың бағасы ұзақ уақыт бойы өсуі керек еді.
Мұнай және газ өндіруге арналған негізгі жабдықтар, материалдар, шығын материалдары, химия және т.б. - импорт немесе халықаралық бағаларға байланысты. Мысалы, дәл сол металл конструкциялар - иә, олар ҚР-да өндіріледі, бірақ олар әлемдік бағалармен абсолюттік корреляцияда.
7. Жаңаөзен – Қазақстан
Сұйытылған газ бен отын бағасы одан әрі де өсетін болады - бұл жаһандық үрдіс. Жаңаөзен – бұл Қазақстанның бір бөлігі, сондықтан мұнда елдегі орташа бағадан төмен баға болуы мүмкін емес.
Қазақстан - өңірлік және әлемдік экономиканың бір бөлігі, біздің энергия жеткізгіштеріміздің бағасы жер қойнауын пайдаланушылар тарапынан тұрақты субсидиялау күйінде бола алмайды.
8. Өзбекстан жаңалықтары – ҚР үшін "қызыл шүберек"
"Өзбекстан жарайсыңдар, ал біздің Үкімет ештеңе істемейді" деген эмоция бар бізде көп. Дәл осындай реакция Өзбекстанда қуаттылығы жылына 1,5 млн тонна (инвестициялар шамамен $3,4 млрд) болатын сұйытылған газ өндіретін жаңа зауыттың іске қосылғаны туралы жуырдағы хабарламаға қатысты болды. Естеріңізге сала кетейін, Қазақстанда сұйытылған газ өндірісінің жылдық көлемі 3,2 млн тоннаны құрайды.
2022 жылдан бастап Өзбекстанда халыққа және әлеуметтік сала объектілеріне сұйытылған газ жеткізу бойынша қызметтердегі монополия жойылады, сұйытылған газ биржада саудаланады, ал 2021 жылғы 9 тамызда Өзбекстан Президенті мұнай-газ секторын сынға алды (gazeta.uz): "Біз мұнай-газ саласын реформалау үшін көптеген қаулылар мен жарлықтар қабылдадық. Жаңа басшылық тағайындап, трансформация бойынша алғашқы қадамдар жасадық. Мұнай-газ ресурстарымен тұрақты қамтамасыз ету бойынша нақты міндеттерді айқындады. Сұраныс тұрғысынан көптеген зерттеулер нәтиже бермейді. Өзбекстан 917 миллион текше метр газ импорттады. Бұл үлкен Сан. Екіншіден, біз импорттаймыз, ол үшін ақша төлейміз, валюта есебінен жеткіземіз. Бұл болашақта? Соңғы үш жылда бөлінген 1,4 млрд доллар өз нәтижесін бермейді деп айту дұрыс болады. Адамдар жарыққа және әсіресе газға (проблемаларға) өте риза емес".
2020 жылы Өзбекстанда табиғи газ өндірісі 10,8 миллиард текше метрге немесе 17,8% — ға төмендеді, 2019 жылмен салыстырғанда-60,5 миллиардтан 49,7 миллиард текше метрге дейін. 2021 жылы өндіріс көлемін 53,8 миллиард текше метрге жеткізу міндеті қойылды.
Көріп отырғаныңыздай, көптеген қазақстандық БАҚ және жалған сарапшылар сілтеме жасауды ұнататын көрші елде энергия теңгерімі және сұйытылған газ проблемалары бар.
Автордың пікірі редакцияның көзқарасымен сәйкес келмеуі мүмкін
