Бүкіл әлем мыңдаған Airbus ұшақтарының бағдарламалық қамтылымын жедел жаңартуға мәжбүр болды. Бұған ұшақты жолынан жаңылыстырған "күн сәулесі" себепкер болыпты.
Навигациялық деректердің бұрмалануына қатысты проблема биылғы 30 қазанда, америкалық Флорида штатында Jet Blue компаниясының Airbus A320 лайнерінде болған оқиғадан кейін әшкереленді.
Өйткені ол кенеттен биіктігін жоғалтқан. Оқиға салдарынан кем дегенде 15 жолаушы жараланды. Әуе көлігі сонда шұғыл түрде жерге қонуға мәжбүр болды.
Содан бергі 1 ай ішінде тергеу-тексерулер жүргізілген. Нәтижесінде, еуропалық Airbus авиажасау корпорациясы өзі өндірген мыңдаған ұшақтарға бағдарламасын, кейбірінің тіпті аппаратын жаңартуға тура келетінін ашық жариялады. Себебі, күннің қуатты сәулелендіруі маршрутпен дұрыс ұшу, бағдарлану және навигация үшін аса қажет деректерді бұрмалауға қабілетті екені анықталған. Бұл туралы Би-Би-Си жазды.
Осыдан кейін халықаралық құзырлы органдар авиакомпаниялардан бұл олқылықты тез түзетуді талап етті. Сондықтан 29 қарашада авиапаркінде еуропалық корпорацияның ұшақтары бар авиакомпаниялар дереу бағдарламалық қамтылымын жаңарту үшін бүкіл әлем бойынша жүздеген рейстерінен жаппай бас тартты.
Бұл ақау дүниежүзіндегі ең танымал A320, сондай-ақ A318, A319 және A321 моделдерін қамтыды. Жалпы алғанда бұл – шамамен 6 000 ұшақ немесе әлемдік парктің жартысына жуығы.
Америкалық журналист Тео Леггеттің мәліметінше, шамамен 5 100 әуе көлігінің жай ғана бағдарламалық қамтылымын жаңартса, соның өзі жеткілікті болуы мүмкін. Бұл рәсім шамамен 3 сағатқа созылады.
Алайда барынша ескі модельдегі ұшақтар үшін аппаратураны да ауыстыруға тура келеді. Бұл үшін ұшақты пайдаланудан уақытша шығару, тиісінше, рейстен алып тастау талап етіледі.
Airbus мұндай күрделі жұмыстар клиенттерге – авиакомпанияларға қиындық әкелгенін, олардың жұмыс кестесі мен тәртібін бұзғанын мойындап, осы үшін кешірім сұрады.
Қазақстанда еуропалық авиакорпорацияның ескілеу моделдері жиі қолданылады. Салдарынан, өңірлер түгіл, Астана мен Алматыда екі күннен бері рейстер кешігіп жатыр.
ҚР Көлік министрлігінің Азаматтық авиация комитеті Қазақстанда рейстердің кейінге қалуына не мүлдем бас тартылуына соқтырған Airbus ұшақтарын шұғыл жөнге келтіру жұмыстары аяқталып қалғанын мәлімдеді. Негізі, барлық қажетті жұмыстар – бағдарламалық қамтылымды (БҚ) жаңарту немесе аппаратураны ауыстыру жұмыстары 29 қараша кешінде аяқталуға тиіс болған.
Дегенмен, бұл жұмыстар кеше ұшақтардың жартысында ғана толық тәмамдалды. Осыған орай және бұдан бұрынғы рейстердің біразы кейінге ысырылып, кестені бұзғандықтан, жекелеген әуежайларда кейбір кешігу бүгін де жалғасуы мүмкін екені жоққа шығарылмайды.
Air Astana инженерлік қызметтері Еуропаның ұшу қауіпсіздігі жөніндегі агенттігінің (EASA) 28 қарашада жарияланған шұғыл директивасының бақылауына жататын 18 ұшақтағы БҚ-ны жаңартуды кеше аяқтапты. Онсыз Қазақстан Еуроодақтың "қара тізіміне" қайта кіріп, оның аумағына ұша алмай қалар еді.
"29 қарашаның таңына дейін "Эйр Астана" компаниясының инженерлік қызметі EASA әзірлеген ұшуға жарамдылық бойынша шұғыл директиваға сәйкес, Air Astana мен FlyArystan авиакомпанияларының 18 әуе көлігінде бағдарламалық қамтылымды жаңартуды табысты орындап шықты. Тұтастай алғанда, бүгінде Air Astana мен FlyArystan әуе тасымалдаушыларының паркінде 38 Airbus ұшып жүр", – деп хабарлады комитет.
Жаңа болғандықтан, оның 5-еуінде жаңғырту талап етілмеген. Қалған ескілеулері, нақтылағанда, Астанада – төртеуі, Алматыда – алтауы және Ақтауда – үшеуі жаңғыртудан өтті.
Кейбір ұшақтар сапарларды жүзеге асырмай, жоспарлы және жоспардан тыс жөндеуде тұрған. Олар техникалық қызмет көрсету барысында жаңартылады.
Азаматтық авиация комитеті журналистерге түсіндіргендей, EASA директивасы міндетті әрі кезек күттіруге болмайтын сипатта болып келеді. Сол себепті оны бірінші орындау талап етілді. Бұл директива Airbus A320-ға қатысты әлгінде айтылған авиаинциденттен кейін шығарылды. Автопилот кезінде сол әуе көлігінің биіктік рулі қысқа мерзімге істен шығып, ұшақ төменге құлдилай жөнелген.
Осыдан кейін өндіруші авиакорпорация жаһандағы барлық авиакомпанияларға қайрылып, оларды өзінде бар "Эйрбастардың" әуеге көтерілуін дереу доғаруға және келесі сапарға дейін әрқайсысының биіктік рулін басқару блогының бағдарламалық қамтылымын жаңартуға міндеттеді.
Бұл Қазақстанда да "Эйрбастар" орындайтын рейстердің жаппай іркілуіне соқтырды. Бірақ бұл жағдай елде ұзақ көлік "коллапсын" туындатпады. Өйткені басқа авиаконцерндердің өнімдері де жетерлік.
"Қазақстанның авиациялық әкімшілігі" АҚ-ының дерегінше, Қазақстанда 415 әуе көлігі тіркелген. Соның ішінде 104-і ғана жолаушылар тасымалының тұрақты рейстерін орындауға тартылған.
Елдің авиапаркі Airbus, Boeing, Bombardier, Embraer, Challenger, de Havilland, Pilatus, Diamond, Cessna, L-410, тіпті ескірген кеңестік Ан-24, Як-40 және Як-42 сияқты әртүрлі типтегі әуе көліктерінен құралған.
Коммерциялық тасымалмен ғана айналысатын ұшақтардың орташа "жасы" 13 жыл, яғни, компаниялар жаңартып отыруға, негізінен, лизингке алуға тырысады. Ал, авиациялық жұмыстарды орындайтын әуе кемелері біршама ескірді: "жасы" 30 жылға жеткен.
Қазақстан бірте-бірте еуропалық ұшақ моделінен алыстап, америкалық баламасына ауысуда. Президенттің таяудағы Вашингтонға сапары аясында америкалық Boeing компаниясының 18 ұшағын сатып алу туралы келісімге қол қойылды.
Ресми дерек бойынша, қазіргі кезде Алматы мен Астана әуежайлары штаттық режимде жұмыс істеуде. Әйтсе де, жолаушыларға төл рейсінің өзекті статусын авиакомпаниялардың ресми сайттарында алдын ала тексеріп тұруға кеңес берілді.
Бұл дағдарыс әлемнің көптеген әуежайларында күйзеліс туғызды. Колумбиялық Avianca SA төл паркінің 70%-дан астамы аталған проблемаға душар болғанын мойындады. Салдарынан, ол билет сатуды 2025 жылғы 8 желтоқсанға дейін тоқтатты.
Жапондық ANA Holdings Inc. кешегі сенбі күні тағы 95 рейсінен бас тартты. Wizz Air, Air India, Air New Zealand, British Aiways сияқты танымал әуе тасымалдаушылары ұшу жолағына шығуға дайындалған ұшақтарының бір бөлігін уақытша қолданыстан шығаруға мәжбүрленді.
Еуропалық авиакорпорацияның әлегі тіпті АҚШ-тың осы саласының жұмысын бұзды. Құрама Штаттардың өзі "Эйрбастарға" қуатты бәсекелес "Бойнг" ұшақтарын шығаратыны мәлім. Соған қарамастан, American Airlines алпауытының еуропалық борттарды кең пайдаланатыны мәлім болды. Дағдарыс авиакомпанияның бірден 340 ұшағын қамтыған және олардың басым көпшілігін жаңартуға екі күндей уақыт жұмсалыпты.
"Үлкен биіктіктерде Күннің немесе ғарыштың қуатты сәулелері биіктік рулін және элерондарды басқаратын ELAC компьютерінің жұмысына теріс әсер етуі мүмкін. A320 "отбасындағы" ұшақтар "fly-by-wire" электронды-қашықтан басқару жүйесін пайдаланатыны белгілі. Ұшқыштар кабинада отырып, ұшақтың кеңістіктегі орнын және қозғалыс бағытын белгілейтін конструкциясының элементтеріне тікелей, механикалық (қолмен) ықпал ете алмайды. Ұшқыштар тек электронды жүйеге іс-қимыл бұйрығын бере алады. Ұшуды электронды жүйе басқарады", – деп түсіндірді ВВС арнасы.
