БҰҰ Бас хатшысы Антонио Гутерриш сейсенбіде БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің отырысында сөйлеген сөзінде Дүниежүзілік мұхит деңгейінің көтерілуінің салдары барлығына қатысты екенін, ал кейбір елдер жер бетінен мүлдем жоғалып кетуі мүмкін екенін атап өтті, деп хабарлайды inbusiness.kz БҰҰ-ға сілтеме жасай отырып.
Антонио Гутерреш бұл мәселе әлемнің көптеген елдеріндегі, соның ішінде дамыған елдердегі шағын арал мемлекеттеріне де, жағалаудағы аудандарға да қатысты екенін атап өтті. Балық аулау секторы, ауыл шаруашылығы, туризм саласы зардап шегеді. Адамдар үйлері мен күнкөріс көздерінен айырылады.
Дүниежүзілік метеорологиялық ұйым ХХ ғасырда орта есеппен жаһандық теңіз деңгейі соңғы 3 мың жылдағы кез келген басқа ғасырға қарағанда тезірек көтерілгенін көрсететін жаңа деректерді жариялады. Сонымен қатар, Дүниежүзілік мұхит өткен ғасырда соңғы 11 мың жылдағыдан анағұрлым жылдамырақ жылыған.
Егер орташа жаһандық температура 2 градусқа көтерілсе, теңіз деңгейінің көтерілу жылдамдығы екі есе жылдамдауы мүмкін, ал температураның одан әрі көтерілуі әлемдік мұхит деңгейінің экспоненциалды көтерілуіне әкеледі.
Барлық континенттердегі мегаполистер ауыр зардаптарға тап болады, соның ішінде Лагос, Мапуту, Бангкок, Дакка, Джакарта, Мумбай, Шанхай, Копенгаген, Лондон, Лос-Анджелес, Нью-Йорк, Буэнос-Айрес және Сантьяго.
"Кез келген сценарийде Бангладеш, Қытай, Үндістан мен Нидерланды сияқты елдерге қауіп төнеді. Барлық континенттердегі мегаполистер ауыр зардаптарға тап болады, соның ішінде Лагос, Мапута, Бангкок, Дакка, Джакарта, Мумбай, Шанхай, Копенгаген, Лондон, Лос-Анджелес, Нью-Йорк, Буэнос-Айрес және Сантьяго", – деді БҰҰ басшысы.
Гутерриш Фиджи, Вануату мен Соломон аралдары сияқты кейбір елдерде теңіз деңгейінің көтерілуі адамдардың жаппай қоныс аударуына әкеліп соқтырғанын атап өтті. Солтүстік Африкада тұзды су топыраққа еніп, тұщы сумен араласады, бұл егіннің жойылуына әкеледі. Сомалиде ұқсас процестер тұщы судың тапшы ресурстары үшін бәсекелестік артады.
Бас хатшы теңіз деңгейінің көтерілуі өздігінен бір мәселе болғанымен, оның салдары әлеуметтік-экономикалық әрі қауіпсіздік мәселелерін тудыратынын ескертті.
"Төмен аудандарда тұратын қауымдастықтар мен бүкіл елдер жер бетінен жоғалып кетуі мүмкін. Біз бүкіл халықтардың жаппай қырылуының куәсі болуымыз мүмкін. Біз сондай-ақ тұщы су, жер және басқа да ресурстар үшін барған сайын қызу бәсекелестікті байқаймыз", - деді Гутерриш. "Теңіз деңгейінің көтерілуінің салдары қазірдің өзінде тұрақсыздық пен қақтығыстардың жаңа көздеріне айналуда".
БҰҰ басшысы үш бағыт бойынша жұмыс істеуді ұсынды. Біріншіден, климаттың өзгеруіне қарсы күресті жалғастыру керек, ең алдымен көмірқышқыл газының шығарындыларын азайту керек.
"Дамушы елдерде климаттық апаттарға бейімделу және төзімділікті арттыру үшін ресурстар болуы керек", – деді Бас хатшы. Ол, атап айтқанда, дамыған елдерге дамушы елдер алдындағы 100 миллиард доллар көлеміндегі климаттық қаржыландыру міндеттемелерін орындау қажеттілігін еске салды.
Гутерриш кедейлік, теңсіздік, адам құқықтарының бұзылуы сияқты әлеуметтік тұрақсыздыққа әкелетін негізгі факторларды да еске салды.
"Сондықтан, мысалы, бейбітшілік қоры климаттың өзгеруінің салдарына төзімділікті қамтамасыз ету үшін жергілікті қауымдастықтардың күш-жігерін белсенді түрде қолдайды", - деді БҰҰ басшысы.
Үшіншіден, Гутерриштің айтуынша, теңіз деңгейінің көтерілуінің салдары да заңды түрде қарастырылуы керек. Теңіз деңгейінің көтерілуінен зардап шеккен адамдардың құқықтарын қорғау үшін қолданыстағы бар мүмкіндіктерді пайдалану және жаңаларын жасау қажет. Осыған байланысты Бас хатшы, атап айтқанда, босқындар саласындағы халықаралық құқықты және аумақтың жоғалуына қарамастан елдердің мемлекеттілікті сақтау құқығын атап өтті.
"Біз зардап шеккен халықты және оның негізгі құқықтарын қорғау бойынша жұмысты жалғастыруымыз керек", – деді Гутерриш. "Қауіпсіздік кеңесі теңіз деңгейінің көтерілуінен туындайтын қауіпсіздік саласындағы аса маңызды мәселелерді шешу үшін қажетті саяси жігерлік қалыптастыруда шешуші рөл атқаруы тиіс", - деп қорытындылады ол Қауіпсіздік Кеңесінің мүшелеріне сөйлеген сөзінде.
