2021 жылы президент Қасым-Жомарт Тоқаев еліміздің 2025 жылға дейінгі дамуының жаңартылған ұлттық жоспарын бекітті.
Жоспар аясында он жалпыұлттық басымдық айқындалды, олардың ішінде біреуі толығымен Ұлт денсаулығы мәселелеріне арналған. Бұл Жалпыұлттық басымдыққа қол жеткізудің тиімділігі төрт негізгі стратегиялық көрсеткіш бойынша бағаланды.
Белгілі болғандай, жаңартылған жоспар жұмысының бірінші жылының соңында олардың ешқайсысы орындалған жоқ.
Өмір сүру ұзақтығы
Денсаулық сақтау саласындағы ұлттық жоспарды табысты іске асырудың негізгі көрсеткіштерінің бірі – 2025 жылға қарай туу кезінде күтілетін өмір сүру ұзақтығын – 75 жасқа дейін ұлғайту.
Алайда ҚР ҰЭМ ресми сайтындағы 2021 жылғы есепке сәйкес, Қазақстанда өмір сүру ұзақтығын арттыру мүмкін болмады – ол керісінше қысқарды.
2021 жылдың соңына қарай туу кезіндегі күтілетін өмір сүру ұзақтығы Қазақстан бойынша орташа есеппен 73,2 жасқа дейін ұлғаяды деп жоспарланған болатын. Іс жүзінде бұл көрсеткіш 70,2 жылға дейін төмендеді және 2020 жылғыдан (71,4 жыл) да аз.
Мұның себебі Covid-19 пандемиясы, сондай-ақ елдегі ауру мен өлімнің өсуінен делінеді.
Ана өлімі көрсеткішін төмендету
Денсаулық сақтау тиімділігінің тағы бір көрсеткіші – ана өлімін төмендету. Күтілетін көрсеткіштер ҚР Денсаулық сақтау саласына қатысты әрбір бағдарламада бар, бірақ олардағы сандар сәйкес келмейді.
Ұлттық жоспарға сәйкес, ана өлімінің деңгейі 2021 жылы 100 мың тірі босанған адамға шаққанда 35-тен кем болуы керек еді. 2025 жылға қарай 10-ға дейін төмендеуі тиіс еді.
Денсаулық сақтау министрлігінің 2020-2024 жылдарға арналған стратегиялық жоспарында ана өлімі 2021 жылға қарай 16,8 және 2025 жылға қарай 14,5 болуы керек деп көрсетілген.
Іс жүзінде ана өлімінің деңгейі 2021 жылы 100 мың тірі туғандарға шаққанда 44,71-ді құрады, яғни денсаулық сақтау министрлігінің жоспарымен салыстырғанда 2021 жыл үшін тіпті өте жоғары көрсеткіш. Бұл саладағы ұлттық жоспар еліміздің барлық өңірінде сәтсіз болған. Сонымен қатар Атырау облысында ана өлімінің нақты деңгейі күтілгеннен үш есе асып түсті.
Коронавирустық пандемияға байланысты бұл көрсеткішке қол жеткізілмегені және ауруханалардың "ковидтік" медициналық мекемелер ретінде қайта құрылғандығы және басқа аурулары бар науқастар уақтылы көмек ала алмағаны себеп ретінде түсіндіріледі.
Алайда, депутаттар пандемия ана өлімінің өсуіне әсер етті деп санамайды, өйткені халықаралық сарапшылар жүкті әйелдер арасында COVID-19 өлімінің жоғары деңгейі пандемия кезінде акушерлік-гинекологиялық көмек ұйымында жүйелі проблемалар болған елдерде ғана байқалды деп мәлімдейді.
Бала өлімі көрсеткішін төмендету
Ұлттық жоспардың тағы бір маңызды көрсеткіші – балалар өлімі туралы. Ешқандай аймақта көрсеткіштерге қол жеткізілген жоқ. Жыл соңына қарай Қазақстанда балалар өлімі 1000 тірі туғандарға шаққанда 7,6-ға дейін төмендеуі тиіс еді (былтыр 7,77 болған). Алайда, көрсеткіш, керісінше, ел бойынша орташа есеппен 8,44-ке дейін өсті.
2021 жылғы қаңтар-маусымда Қазақстанда сәби өлімі 12% (1,7 мың адамға) өскен. Нәрестелер өлімінің жиі кездесетін себебі перинаталды кезеңде пайда болатын жағдайлар, осы себепті 932 бала қайтыс болған. 335 нәресте туа біткен ауытқулардан, тағы 72 нәресте жұқпалы және паразиттік аурулардан қайтыс болды.
Жоспарланған нәтижелердің болмауы тағы да пандемия және медициналық персонал мен дәрі-дәрмектердің жетіспеушілігі, балалар ауруханалары мен бөлімшелерін ересек жұқпалы аурулар бөлімшелеріне қайта бағыттауынан болды деп түсіндіріледі.
Қызмет сапасын арттыру
Ұлттық жоспар сондай-ақ халықтың медициналық мекемелер ұсынатын медициналық қызметтердің сапасы мен қолжетімділігіне қанағаттану деңгейін арттыруды көздейді.
2025 жылы Үкіметтің жоспарларына сәйкес, азаматтардың 80%-ы денсаулық сақтаудың қолжетімділігі мен сапасына қанағаттануы керек. 2021 жылдың соңына қарай бұл көрсеткішті бүкіл ел бойынша 53,3%-дан 66,1%-ға дейін арттыру жоспарланған болатын. ҚР ҰЭМ есебіне сәйкес, бұл көрсеткіш 57,7%-ды ғана құрады.
